Meteorologia i jej praktyczne zastosowanie - historia - prognoza

Słowo meteorologia jest pochodzenia greckiego. Właściwie są to dwa słowa połączone: meteor i logos. Pierwszym z nich starożytni Grecy określali zjawiska atmosferyczne, drugie natomiast znaczy nauka, wiedza. W połączeniu oznaczają naukę o zjawiskach atmosferycznych, czyli jak my dzisiaj mówimy naukę o atmosferze. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że twórcą tej nauki był znakomity uczony grecki Arystoteles, który 2200 lat temu napisał pierwszą na świecie książkę pod tytułem Meteorologia, to przyznać musimy, że jest to nauka bardzo sędziwa. Ale chodź jest tak sędziwa, to jednak w ciągu kilkunastu wieków zajmowała się badaniem i objaśnianiem tylko pewnej grupy zjawisk atmosferycznych, z których jedne były dla ludzkości dobroczynne inne ją zdumiewały, a jeszcze inne budziły uczucie grozy i strachu.

Burza

Nie znając praw fizycznych rządzących atmosferą człowiek starożytny wierzył, że huraganowe wiatry, groźne błyskawice, ulewne opady oraz inne szkodliwe lub sprzyjające zjawiska atmosfery zsyła wszechwładny Zeus, działając za pośrednictwem swych "resortowych" bożków, jak np. Eola-władcy wiatrów, Fulgory - władczyni błyskawic i piorunów itd. Dzisiaj wiemy, że zjawiska te są spowodowane bądź cieplnymi właściwościami powierzchni ziemi, bądź przemieszczaniem się mas powietrza bądź wreszcie produktami kondensacji pary wodnej w atmosferze.

Działo się to dlatego, ponieważ człowiek starożytny sądził, że zjawiska to są przejawem działalności jego bogów, którzy z kolei - zależnie od ilości i jakości składanych im ofiar - raz niebo czynią urzekająco piękne, innym razem majestatyczne, jeszcze innym burzliwe i groźne. Tymczasem to nie żadna nadprzyrodzona moc bogów rządziła wyglądem nieba i nie ona wywoływała dobroczynne lub niszczycielskie jego skutki, lecz pewne prawa fizyczne, których ówczesny człowiek jeszcze nie znał. Wiedział on tylko na podstawie wielowiekowych obserwacji, że od stanu nieba zależy życie roślin, świata zwierzęcego, a także życie i pomyślność jego samego.

Wiedział on również, że gdy na niebie przez dłuższy czas nie będzie chmur, to gorące promienie Słońca wypalą roślinność i zniszczą urodzaje, a gdy niebo będzie pochmurne i padać będą długotrwałe deszcze-zasiewy zgniją z nadmiaru wilgoci oraz pojawią się rozmaite choroby i epidemie, Wreszcie, jeśli z nieba spadną opady gradowe lub pojawią się groźne huragany to pierwsze zniszczą zasiewy i wybija sady, a drugie zrujnują budowle mozolnie wzniesione ręką człowieka. Nic więc dziwnego, że na polecenie ziemskich przedstawicieli władców nieba ówczesny człowiek składał poszczególnym bogom obfite dary w celu zaskarbienia sobie ich łaski

Tornado

Według starożytnych wierzeń jest to " karzący palec gromowo władnego Zeusa", pojawiający się gniewu władcy niebios i ziemi. Ten palec Zeusa" miał wzbudzać postrach i uczucie grozy. Dzisiaj wiemy, że jest to trąba powietrzna w początkowej fazie rozwoju.

Nawet tak zwanym rybnym deszczom, zawierającym oprócz kropel wody pewną ilość drobnych ryb wyssanych z powierzchni morza przez wirującą trąbę morską i przenoszonych wraz z nią na duże nawet odległości oraz tak zwanym krwawym deszczom pochodzącym z obecności w wodzie nieorganicznego i mineralnego - ówczesny człowiek przypisywał moc nadprzyrodzoną swych bogów.

Zasługa za następców Arystotelesa jest to, że zbadali i objaśnili prawa fizyczne rządzące całą atmosfera, a więc i wszystkimi zjawiskami, jakie się w niej wy-jak wiemy dzisiaj- warunkują taką lub inną stwarzają i pogodę.

Błyskawice

Ta niesamowicie groźna chmura mogła w czasach starożytnych wywołać uczucie grozy. Dzisiaj dla lotnika - jest ona dowodem istnienia w atmosferze silnych prądów konwekcyjnych. Chętnie jest przy tym wykorzystywana przez szybownictwo w celu uzyskania możliwie największej wysokości i najdalszej odległego lotu.

W swoim historycznym rozwoju meteorologia poczyniła olbrzymie postępy, zwłaszcza od połowy wieku XVII. Wtedy to fizycy wynaleźli pewne przyrządy do badania przyziemnej warstwy atmosfery. Następnym okresem przełomowym była połowa XIX wieku, w którym wynaleziono przyrządy do badania swobodnej atmosfery, czyli tej części atmosfery, która nie podlega bezpośredniemu wpływowi Ziemi i znajduje się w znacznym oddaleniu przypada na okres od drugiego dziesięciolecia naszego wieku, w której od jej powierzchni.

Największy wreszcie rozwój tej nauki rym znakomici fizyko-meteorolodzy stworzyli nowoczesną metodę przewidywania pogody. Rozwój meteorologii był i jest nadal ściśle związany z rozwojem innych nauk, gdyż do wyjaśnienia zjawisk zachodzących w atmosferze trzeba stosować prawa fizyki, matematyki, chemii astronomii, mechaniki i innych nauk. Dlatego też meteorologia była i jest polem działania uczonych najbardziej różnych specjalności. Dzisiejsza meteorologia nie tylko gromadzi i analizuje wyniki wszystkich poznanych już zjawisk atmosferycznych, ale je wyjaśnia i na podstawie tych wyjaśnień buduje harmonijnie sprecyzowane teorie.

Co sądził starożytny człowiek o takim zjawisku? Postać tej błyskawicy liniowej jest rzeczywiście groźna i dlatego nie można się dziwić ,że wywoływała ona dawniej i wywołuje również dzisiaj uczucie strachu.

Życie atmosfery jest skomplikowane, a prawa jej ruchu wymagają - jak już wiemy znajomości wielu nauk, z których głównymi są matematyka i fizyka. Meteorologia jest więc wbrew temu co o niej mówią laicy nauką ścisłą. Jest ona taką nauką choćby dlatego, że nie tylko ogranicza się do wyjaśnienia zjawisk zachodzących w atmosferze, ale także przewiduje ich występowanie.

Meteorologia nie jest wiedzą zamkniętą w gabinetach uczonych wymienionych specjalności, lecz nauką, której realne wyniki znajdują praktyczne zastosowanie w codziennym życiu każdego człowieka i w życiu całych społeczeństw. Dziś w dobie planowej gospodarki socjalistycznej trudno jest nawet wskazać taki dział który nie korzysta z usług meteorologii w postaci najrozmaitszych danych i informacji. Toteż zależnie od tego, do jakich celów stosujemy meteorologię, rozróżniamy szereg jej działów, a nawet dziedzin wyodrębnionych w samodzielne dyscypliny.

Wymieńmy dla przykładu tylko te, z usług których korzystamy w życiu codziennym. Są to: meteorologia lotnicza, morska, rolnicza, leśna, lekarska oraz takie działy ( ubiegające się dzisiaj do samodzielności ) jak meteorologia synoptyczna, aerologia i klimatologia.